EKSİK BORÇ NE DEMEKTİR?
Eksik borç; hukuk düzeni bazı alacaklarda alacaklıya, borçlusunu dava ve cebri icra yoluyla zorlama hakkını vermemiştir. Gerçi, bu hallerde de borçlu isterse borcunu ifa edebilir. Ancak, borçlu borcunu yerine getirmediği takdirde, alacaklı, onun malvarlığına devlet organlar aracılığıyla el koyamaz. Bu tür borçlara eksik (tabii) borç denir. Hukuk düzeni, eksik borçların ifasını, tamamen borçlunun iradesine bırakmıştır. Aslında burada da bir borç ilişkisi vardır. Ancak, alacaklı, sadece borçlu, kendi isteğiyle borcunu ifa ettiği zaman, alacağını alma hakkına sahiptir. Eksik borçlarda borcun müeyyidesi ve borçlunun sorumluluğu yoktur.
Hukuk düzeninin alacaklıya talep hakkı tanımaması, emeksiz kazanç sağlamayı yasaklama, toplum barış ve düzenini koruma adalet ve genel ahlak gibi düşünce ve nedenlere dayanmaktadır.
EKSİK BORÇLARIN ÖZELLİKLERİ
Alacaklı tarafından dava edilemez, dava açarsınız ama olumlu sonuç doğurmaz, reddedilir. Bir borç mevcuttur, ancak sorumluluk (takip ve dava hakki) mevcut değildir. Borcun müeyyidesi ve borçlunun sorumluluğu yoktur. Borçlu dilerse bu tür borçlanı yerine getirebilir, ifası mümkün borçlardır. Ödenebilir, fakat dava edilemez borçlar denilir.
Isteyerek borcunu ifa eden borçlu, ifanın iadesini talep edemez, sebepsiz zenginleşme teşkil etmez. Borçlu, borcun eksik olmadığını düşünüp, kendisini borçlu zannederek yanılma sonucu ifada bulunsa bile, durum aynıdır.
EKSİK BORCLARIN ÇEŞİTLERİ
1. Doğuştan eksik borçlar
a. Kumar ve bahisten doğan borçlar
Kumar ve bahisten doğan borçlar, alacaklıya dava hakkı vermez. bu husus hakim tarafından re’sen dikkate alınır. TBK mad. 404: Kumar ve bahisten doğan alacak hakkinda dava açamaz ve takip yapılamaz Piyango ve diğer şans oyunlarından doğan borçlar da eksik borçtur. Kumar ve bahisten doğan borç borçlu tarafından ifa edilirse, bu ifa geçerlidir. Bu ödeme, sebepsiz bir zenginleşme oluşturmadığı gibi bir bağışlama da oluşturmaz. Bu nedenle borçlunun tekrar geri istemesi mümkün değildir.
b. Evlenme simsarlığından doğan ücret borçları
Hukuk düzeninin onaylamadığı eksik borçlardandır. Kişilerin evlenmelerine aracılık yapmak, hukuka aykırı değildir. Ancak bu, bir ücret karşılığında yapılırsa, ahlaka ve hukuka aykırı olur. TBK mad. 524 Evlenme simsarlığından doğan ücret hakkında dava açılamaz ve takip yapılamaz.
c. Ahlaki ödevlerden doğan borçlar
Eksik borçlardandır. ifa edilebilir, fakat alacaklı tarafından dava ve icra yoluyla takip edilemez. Bir ahlaki ödevin yerine getirilmesi için üstlenilen borçların ifası amacıyla verilen şeyler geri istenemez.
d. Malikin, iyiniyetli zilyet karşısındaki borcu
Malikin iyiniyetli zilyedin kendisine iade etmek zorunda bulunduğu mal üzerinde yapmış olduğu zaruri ve faydalı masraflardan doğan borcu, eksik bir borçtur. Zilyet, bu masraflardan doğan alacak hakki, malik tarafından kendisine ödenmedikçe, mali iade etmez. Zilyedin malı elinde tutması basit bir alıkoymadır, rehin hakları ile ilgili değildir. Malik bu borçları ödemeden mali zilyetten almışsa, zilyet, yaptığı masrafların kendisine ödenmesini dava yoluyla talep ve takip edemez. Malik, mali aldıktan sonra masrafları ödemişse, bu ödeme bir bağışlama sayılmaz. Sebepsiz zenginleşme yoluyla da iadesi istenemez. Çünkü malik, eksik de olsa mevcut bir borcunu ödemiştir.
e. Sözleşmeden doğan eksik borçlar
Bir alacak hakkının dava ve cebri icra yoluyla takip edilemeyeceğinin sözleşme konusu edilmesi, usu hukuku yönünden tartışmalıdır. Kanimizca irade özerkliği ve sözleşme özgürlüğü ilkelerine göre, taraflara, dava ve icra takibinden vazgeçme yetkisini tanımak gerekir.
2. Geçici eksik borçlar
Anne/baba veya büyük anne/babasıyla yaşayan ergin alt soy, emek ve kazancan, aileye özgülemişlerse bunlardan dolayı uygun bir bedel isteyebilir. Bu alacak, borçlunun sağlığında dava edilemez
3. Sonradan eksik borçlar
a. Zamanaşımına uğramış borçlar
Zamanaşımına uğramış bir alacak, borçlu tarafından ifa edilebilir. Ancak borçlu ifa etmezse, alacaklı tarafından borcun ifası için açılan davaya karşı cevap süresi içinde mahkemede zamanaşımı defini ileri sürerse hakim davayı reddeder. Bu zamanaşımı defi üzerine borç eksik borç niteliğini kazanır.
Borçlu, zamanaşımı defini ileri sürmediği veya cevap süresi dışında den sürüp de alacaklı buna muvafakat etmediği takdirde, (tam borç niteliğinde olacağından) hakim borcun ödenmesine karar verir. Zamanaşımı definin kullanılıp kullanılmaması, borçlunun takdirine bırakılmış olup, hakim bunu kendiliğinden dikkate alamaz.
Zamanaşımı defile karşılaşan bir borç, eksik borç niteliğini kazanır. Borçlu tarafından ifa edildiği takdirde, geri istenemez. Böyle bir borcun ifası, bir bağışlama da teşkil etmez.
Borçlu, zamanaşımına uğramış bir borcu ifayı vaat edebilir. Bu takdirde borç, gerçek ve tam bir borç halini alır. Bu vaat ile borçlu, kullanmış olduğu zamanaşımı definden zimnen feragat etmektedir.
Rehinin etkisi: Alacağın, bir taşınır rehiniyle teminat altına alınmış olması, bu alacağın zamanaşımına uğramasina engel olmaz, Ancak bu gibi teminatlı alacaklarda, alacak zamanaşımına uğrasa bile, alacak, hakkını rehin edilen taşınır maldan alma yetkisine sahiptir. Bir taşınmaz rehini de teminat altına alınmış alacaklarda ise, alacak zamanaşımına uğramaz.
MK mad. 844 Rehin tapu kütüğüne tescil edilmesinden sonra alacak için zamanaşımı işlemez. Zamanaşımına uğramış bir alacağın takası da mümkündür
b. Konkordato dışında kalan borç
Konkordato sonunda borcun ortadan kalkan kısmı eksik bir borçtur. Borçlu, bunu öderse, geri isteyemez, ayrıca yapılan ödeme bir bağışlama da teşkil etmez. Fakat alacaklı konkordato dışında kalan alacak tutarını da dava edemez
Konkordato sadece tacirler için geçerlidir. Borçlan malvarlığını geçmişse, tacir mahkemeye konkordato talebinde bulunur. Mahkeme alacaklıları çağırır. Alacaklıların malvarlığını geçen borcun miktarında kimin ne kadar vazgeçeceğini kararlaştırmalarına konkordato denir. Konkordatoda öncelikli olan bir tek şey rehin hakkıdır.
Diğer yazılarımız için tıklayınız. Bizimle iletişime geçmek için iletişim sayfamıza gidebilirsiniz.
